η "καλλιέργεια" της ευαισθησίας

εργόχειρο του Γιάννη Ψαρά

       " Ποτέ δεν αποβιβαζόμαστε από τον εαυτό μας. Ποτέ δεν "βγαίνουμε" από τις ίδιες μας τις αισθήσεις. "  ( φράση του Γάλλου φιλόσοφου Étienne Bonnot de Condillac , 1714 - 1780 )  

     Η λογοτεχνία είναι ο μόνος τρόπος να επικοινωνηθούν οι εντυπώσεις μας από τα πράγματα. Κι έτσι εδώ, συχνά, προβαίνω στο αράδιασμα υποκειμενικώς κοινοποιήσιμων ή και μη κονοποιήσιμων σκέψεων. Έτσι κι αλλιώς ο τρόπος που πέον ζω είναι υπερβατικός. Είμαι σε ένα "κελί" ασυντρόφευτος και , επιτέλους , αφέντης του ελεύθερου χρόνου μου. Αντιμετωπίζω καθημερινά αυτό που στη δουλειά λέγαμε εισερχόμενα, τα οποία ανατρέπουν τα δεδομένα και αποζητούν επαν-επεξεργασία. Σε τούτη τη διαδικασία όπως τακτικά και καλοπροαίρετα μου υποδεικνύουν αγαπημένοι μου άνθρωποι λειτουργώ ενίοτε βουλιμικά ! Δίκαιο έχουν. Αναλύω διαρκώς την πραγματικότητά μου σαν να βρίσκομαι σε μία σπείρα.* Η διαφορά που πιστεύω ότι τώρα έχω από τον προηγούμενο εαυτό μου είναι ότι μετατρέπω τον διαλογισμό σε πρώτη ύλη δημιουργίας. Γραπτών, τέχνης, μουσικού πειραματισμού και τελικά αυτο διαμόρφωσης ! Σε δυό φάσεις αξιποιώ τα εισερχόμενα : Στην πρώτη τα βγάζω από μέσα μου με την τέχνη και αφού πλέον δε με βαραίνουν , ασυναίσθητα και σταδιακά με μπολιάζουν. Είναι πολύτιμη η ζωή που συμβαίνει, με τις μικρές και μεγαλύτερες καθημερινές εκπλήξεις της. Αν αφεθούν ανεπεξέργαστες, οι "αφίξεις" μου θα ήταν σπατάλημα νωπού πηλού,  λίθοι καί πλίνθοι καί ξύλα καί κέραμος ἀτάκτως ἐρριμμένα .

   Εκείνο που δουλεύω συστηματικά για να αμβλύνω είναι το αποτύπωμα των μικρών συναισθημάτων που δεν είναι ποτέ μικρά. Είμαι ευαίσθητος, ως δέκτης.  Ο ωριμότερος εν ζωή φίλος μου με ρωτά συχνάκις : Γιατί σε επηρρεάζει τόσο π.χ. μια δεικτική λέξη της εκάστοτε συντρόφου σου, μια απορριπτική κριτική ενός συνδαιτημόνα , μια τραχιά στιχομυθία με έναν τυχαίο στη διάβαση ; Γιατί έτσι ! Τι να κάνω δηλαδή ; Ο άλλος μπορεί να σε τσουβαλιάσει λεκτικά και να μην έχει συναίσθηση τι κάνει, σε μένα αυτά δεν μοιάζουν άκακα. Μια από τις "συνομιλήτριες" στο χώρο της γραφής απλά μου λέει ότι : της φαίνομαι ολοσχερώς εύφλεκτος 😅. Εγώ της απαντώ ότι αισθάνομαι, με μια αξιοσημείωτη συνέπεια, ολοσχερώς ευαίσθητος. Και για να πω τη μαύρη αλήθεια, ποιός ξέρει για έναν άλλον, εαν τελικά είναι ισοροπημένος στις αντιδράσεις του ή παρανοϊκός ; Από την περιστασιακή παρατήρηση κανένας. Αν μας κοιτάξεις όλους μαζί σαν κοινωνία, εμένα, εσένα, όλους αυτούς που μας θεωρούν σωστά ευαίσθητους και όλους αυτούς που μας θεωρούν ανισόροπους, με τι θα μοιάζαμε ; Με πλάσματα που κινούνται τρομαγμένα ασυνάρτητα, σα ζωύφια κάτω από μια πλακουτσή υγρή πέτρα που την ανασήκωσες (υπέροχη φράση του Φ. Πεσόα). 

   Πίσω σε μένα. Δεν το ελέγχω, δεν επιδιώκω να το καταστείλλω... Βιώνω με έναν ξεκαρδιστικό συγκλονισμό, πάρα πολλά από τα βασικά συναισθήματα (not a lot, too many of them ). Την απόλαυση, το βύθισμα, την ελπίδα, την απόρριψη, κ.α. Ξέρεις τώρα, μην αραδιάζω λέξεις. Έχω μικρύνει στην ηλικία ως προς το μέσα μου ..παράρτημα. Και αυτό προστίθεται στο δεδομένο ότι είμαι καρπός ενός γεννεαλογικού δέντρου με καλλιτεχνικές ρίζες**. Κινούμαι συνεπώς στο όριο της αντικειμενικότητας ( το όνομα που δίνουν οι πολλοί σε κάθε κατάσταση) και της άμεσης προβολής πιθανών μελλοντικών δυνατοτήτων ! Σαν να αγαπώ τη ζωγραφική και να μου χαρίζεις ένα σετ μπογιές κάθε πρωί, κάνω. Εμπνέομαι τη μουσική,  πριν τα πράγματα αποφασίσουν τον στίχο... Με την ίδια συχνότητα, οι φίλοιμου, μου καταδεικνύουν ότι οι άλλες μου δυό εγκεφαλικές μου διεργασίες, του θυμού και του φόβου της φθοράς, βρίσκονται κάποια άδεια άνευ αποδοχών ! Δεν έχω καμία αρνητική προδιάθεση όταν χτυπάνε στην πόρτα μου μουσαφιραίοι. 

       Άκου. Το διάβασα αυτές τις μέρες και μου φαίνεται διαφωτιστικό :

      Υπάρχει σε όλους μας η καλλιέργεια της κατανόησης που αποκαλούμε "κουλτούρα" και είναι ένας πυλώνας της κοινωνικής συνοχής και μια προϋπόθεση για να συντροφευόμαστε. Αλλά, υπάρχει και η καλλιέργεια της ευαισθησίας, που είναι άσχετη με τις εμπειρίες της ζωής μας.*  Πρόκειται για μια ασυναίσθητη δεξιότητα, μιας αέναης αναζήτησης του νοήματος που είναι η τρίτη μου επιδερμίδα, μέσα από τις άλλες δυό, τις πιο έξω😕. Την ασπίδα μου, πες εσύ όστρακο και την αισθητηριακή μου κουβέρτα, πες εσύ αφή όραση ακοή όσφρηση & γεύση. Έχω τρεις επιδερμίδες ! Εσύ ; Πόσες έχεις ;

    Όλα μου λοιπόν τα συναισθήματα γεννούν μέσα μου νωπό πηλό ! Και από τον πηλό βγαίνουν ψυχικά γλυπτά επειδή, τα διανοητικά ωάριά μας κι εγώ και πολλοί εκεί έξω που σας παρακολουθώ με αγάπη, τα γονιμοποιούμε.  Έτσι ζούμε. Μέσα σε μια συνεχή ροή ερεθισμάτων και παραγωγής. Ονειρευόμαστε σε πρόζα .

    Θα γράψω τέσσερα παραδείγματα συναισθημάτων και τρόπου που εγώ τα βιώνω, για την ευκολία .

 1. Αισθάνομαι μικροσκοπικός, όταν είμαι θυμωμένος. Ο θυμός είναι απ' τα συναισθήματα που συστέλουν την προσωπικότητά μου. Ο θυμός μάλιστα που, δεν εκφράζεται, είναι έλος μέσα μου. Το ξέρω, μου το έχουν διδάξει δεκάδες μελέτες, όμως η κοινωνικές μου δεσμεύσεις δεν μου επιτρέπουν να γίνω ευθύς. Κι έτσι συγκρατώ τον θυμό μέσα μου , όπως κάνουμε όλοι οι κοινωνικοποιημένοι άνθρωποι. Δεν τον απευθύνω. Με τις συβουλές που έχω κληρονομήσει από τον Σενέκα και τους Στωϊκούς σχετικά γρήγορα στρέφω το θυμό σε δημιουργικό καλλιτεχνικό έργο ή λογοτεχνικό κάτεργο. Και αυτό δουλεύει. Είναι ένα σφάλμα που το διαπράττω και το ανέχομαι επειδή προσθέτει ρεαλισμό στις "κατασκευές" μου.

  2. Αισθάνομαι ότι είμαι ξεχωριστός όταν είμαι καταφρονημένος. Ξεχωριστός όπως όλοι ! Όπως κάθε δέντρο ελιάς. Κανείς δεν με βοηθάει πιά, εδώ και λίγα χρόνια να νιώσω ξεχωριστός. Όλοι μπορούμε να γίνουμε ξεχωριστοί εαν μας κοιτάξουν τα σωστά μάτια. Πιθανώς να είμαι άτυχος σε τούτο, όχι όμως περισσότερο άτυχος από τους περισσότερους γύρω μου. Απευθύνουμε πολύ καταφρόνια όλοι μας μέσα από μια καταγγελτική καταιγίδα που βρίσκει τα κανάλια να διοχετευθεί πλέον ρηχά και ανέξοδα. Ετσι ; Μια φωτό με έναν κηπουρό που κλαδεύει απέναντι μπορεί να μαζέψει χίλια πεντακόσια ΕΛΕΟΣ τη μέρα. 

  3. Αισθάνομαι ότι ψεύδομαι στον καθρέφτη όταν ξυπνάω με την ανάγκη μιας επιβεβαίωσης. Επιδεικνύω στη ματιά που ρίχνω στα μούτρα μου μια επιμέλεια ανάρμοστη, σαν κάποιων κάποτες "διάσημων" που η "μπογιά τους έχει ξεφτίσει". Είναι μια άρνηση να αντικρύσω τις αποτυχίες μου σε όλο τους το μέγεθος. Είναι επίσης μια μεγένθυνση των κατακτήσεών μου. Η μνήμη δουλεύει υπέρ μας, μ' ένα φιλοδώρημα . Έτσι και με μένανε.

  4 . Αισθάνομαι συχνά παιδί όταν είμαι στα καλά μου !  Η αφέλεια που βάζω στο πρώτο ποτήρι χυμό με το πρωϊνό μου, δεν είναι χαρακτηριστική ενηλίκου ! Κι αυτό προέρχεται ίσως από τον γεννετικό κώδικα που παρέλαβα. Πιθανώς το οραματικό στοιχείο μέσα μου αρνείται να παραδώσει τα όπλα. Είμαι επίμονος και ολοκληρώνω κι εγώ όπως οι υπόλοιποι επίμονοι άνθρωποι, πολύ φιλόδοξους σχεδιασμούς. -Τι έκανες ρε άνθρωπε πάλι, μου λένε . -Τι έκανα, απλώς υπομονή μέχρι να τελειώσει , απαντάω.

     Λοιπόν, δε ξέρω τι ακριβώς να κάνω με όλα αυτά που τα αισθάνομαι σε τέτοια ένταση, είναι ένα μίγμα καταπραϋντικών και συνάμα διεγερτικών συμβουλών για να χαράζω τη ρότα μου. Φυσικά λειτουργώ προς το συμφέρον μου, αλλά ποιό ; Το βραχυπρόθεσμο ή το μακροπρόθεσμο ; Σε αυτό το σημείο ήταν που επέλεξα την συνδρομή της ψυχαναλυτικής διαδικασίας. Στο να εμπεδώσω τα εργαλεία ( όπλα ) που έχω, σε σχέση με τις προσδοκίες ( εχθρούς ) που τοποθετώ στο ημερολόγιό ( καλεντάρι ) μου. Βοηθήθηκα από τη Gestalt : κατέληξα σε μια συμβουλή η οποία μου φαίνεται στιβαρά αυτονόητη. Να λειτουργήσω για το μακροπρόθεσμο συμφέρον μου :  Να μην αναλύω όλες τις εξελίξεις. Ακόμη κι αν δείχνουν σημαντικές, να τις αφήνω να με μπολιάζουν ήρεμα. Και να υπερασπίζομαι ταυτόχρονα την χρησιμότητά τους. Γιατί , ιδιαιτέρως στις αρνητικές εξελίξεις, οι άνθρωποι βάζουμε προσκόμματα σε αυτή την γόνιμη διαδικασία. Το να μας μπολιάζουν ήρεμα... Προτιμάμε να τις σβήνουμε γρήγορα τάχατες γιατί δεν έχουμε άλλη λευκή κόλλα. Έχουμε. Δεκάδες. Ακόμα... Και κάτι τελευταίο ως προσωπική αρνητική κοινοποιήσιμη εμπειρία :  Δυστυχώς, επειδή δούλεψα με επιμέλεια, από την ψυχαναλυτική διαδικασία έγινα και ...σοφότερος 😔, ( not clever, wiser ) πράγμα που ενισχύει την χειρουργική ακρίβεια με την οποία επεξεργάζομαι πλέον τις καταστάσεις ! Αυτό ούτε το ήθελα ούτε το αιτήθηκα από τον/την ψυχολόγο μου. Θα ζητήσω να μου το πάρει πίσω και του/της χαρίζω τα πενηντάρικα. Όλα κι όλα. Έπρεπε να έχω ερωτηθεί ( βλ. Κλεμάν )*****

   ................................................................................

* Σπείρα είναι ένα φίδι χωρίς φίδι τυλιγμένο πάνω σε τίποτα ! ( Φ. Πεσόα ) απολαυστικός ... στο δοκίμιό του με τίτλο ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΑΝΗΣΥΧΙΑΣ (Αλεξάνδρεια ).

** Από τη φάρα της γιαγιάς ο θείος Ντίνος έζησε ως τενόρος κι έφτασε στη σκάλα του Milano κι από τη φάρα του παππού, ο πατέρας μου βιολί στην συμφωνική ορχήστρα της Θεσσαλονίκης. Έγινα πιανίστας,   έκανα γιό που ζει ως μουσικολόγος και κόρη που συντηρεί πέτρινα κτίρια και μωσαϊκά. Τι άλλο ;

*** Αντικειμενικότητα = μια επιλογή να λες τα πράγματα, όπως περιμένουν όλοι να τα ακούσουν...

**** Στο βιβλίο της "Οι Γιοί του Φρόϋντ Κουράστηκαν" η Κατρίν Κλεμάν ( Εκδόσεις Πύλη 1979 ) προτρέπει τους συναδέλφους αναλυτές να μην παραδίδουν τους εκάστοτε ασθενείς τους στην κοινωνία ως στοχαστές / αναλυτές αλλά απλά ως θεραπευμένους, ειδάλλως μπορεί να είναι συνένοχοι στην παραγωγή μιας δυστυχισμένης φουρνιάς ερασιτεχνών ψυχαναλυτών ! Σχετικά δε με τους "κόουτς ζωής" και άλλα σύγχρονα ζώα της αρπαχτής, θεωρεί ότι εγκληματούν. Είναι καθηγήτρια ψυχιατρικής η γυναίκα. Μια φτωχή κακοποιημένη και ανασφαλή γυναίκα, λέει η Κλεμάν, δώστης τα εργαλεία να σηκωθεί αλλά μη την φτάσεις από δική σου φιλοδοξία να ψυχαναλύει νυχθημερόν τα παιδιά της και τις φίλες της. Έτσι ;

...............................................

ΜΙΚΡΗ ΑΓΓΕΛΙΑ : Ζωύφιο, αρσενικό, με δυό ποδαράκια, ζητά σύντροφο με τον ίδιο βηματισμό. Όχι καλέ για την παρέλαση, για όνομα του Θεού, όχι για συγχρονισμό. καμία σχέση, απλά να χαίρεται να βαδίζει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση ! Δεν είναι επιλογή μου ο κοσμομοναχισμός, ήταν η "εμβάθυνση" στην στέρεα πλέον επίγνωση ότι θέλω να γονιμοποιούμαι και να γονιμοποιώ.